“Bizim halklarımızı ortak tarihi, medeniyeti ve müşterek değerleri birleştirmektedir. Yüzyıllar boyunca halklarımız birbirleriyle yakın ilişki içinde oldular; işbirliği içerisinde olduk, birlikte yaşadık, birbirimize destek olduk, arka çıktık. Ve bugün, bağımsız devletler olarak, biz tüm bu konularda beraberiz ve birlikte olmalıyız. Türk Dili Konuşan Devletlerin İşbirliği Konseyi'nin asıl görevinin halklar ve ülkeler arasındaki birliği güçlendirmek olduğunu düşünüyorum.”
İlham Aliyev
Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı
Türk Dünyası’nın birliği her zaman özel bir öneme sahiptir. Türk dili konuşan ülkeler arasında her zaman iyi ilişkiler olsa da, bu daha çok ikili ilişkiler çerçevesinde kalmıştır. Bugün, küreselleşme çağının talepleri, her bir süreç için daha kapsamlı bir yaklaşım gerektiriyor. Aslında, bilgi ve iletişim teknolojilerinin gelişimi sınırları belirginleştirerek süreçlere daha geniş perspektifler sundu. Zaten, birçok süreç kolayca ulusal çerçeveyi aşmakta ve küresel mahiyet kesbetmektedir.
Modern çağın karakteristik özelliklerinden biri, diaspora faaliyetlerinin devletlerin dış politikasında öncü bir güce dönüşmesidir. Artık diasporalar, dünya çapında uluslararası düzeyde ulusal ve devlet çıkarlarının büyük bir savunucusu haline geldi. Elbette, böyle bir zamanda devletlerarası dostlukların diaspora örgütleri arasındaki dostluklara ve işbirliğine de dönüşmesi günümüz gerçekliğinden kaynaklanan bir zorunluluktur. Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Başkanı İlham Aliyev Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi’nin 2013 yılında Gebele’de gerçekleştirdiği 3. Zirve toplantısındaki konuşmasında bunu açık bir şekilde belirtmiş ve bunun stratejik bir gereklilik olduğunu önümüze önemli bir vazife olarak koymuştur.
Türk Dili Konuşan Diasporaların I Kapasite Geliştirme Eğitim Programı da Cumhurbaşkanımızın “Türk Dünyası Birliği” çağrısı sebebiyle yaptığımız bir çalışmadır. Ortak Türk diasporasının oluşumunda önemli bir adımdır. Azerbaycan diasporası tarihinde bir ilk olan bu programın temel amacı, Türkçe konuşan ülkelerin diasporasının ortak faaliyetlerini gerçekleştirmek ve bütün dünyadaki ortak faaliyet imkanlarını mümkün kılmaktır.
Tarihe bakıldığında, Türk Dünyası’nın birliği fikri yüzlerce yıldır var olmasına rağmen, ancak yalnızca yirminci yüzyılda bu fikrin gerçekleştirilmesine yönelik somut adımlar atılmıştır. Türk Dünyası’nın iki büyük liderinin Mustafa Kemal Atatürk ve Haydar Aliyev’in bu alandaki çabaları inkar edilemez. Bugün, "Azerbaycan'ın sevinci sevincimiz, hüznü hüzünümüzdür" ifadesi ve "Biz bir millet, iki devletiz" ifadesi, bu büyük şahsiyetlerin Türk Dünyası’nın birliğine ne kadar büyük önem verdiğinin açık bir göstergesidir.
Bu fikirler, hem Türkiye hem de Azerbaycan'da iki ülke arasındaki ilişkilerin tarihini, bugününü ve geleceğini doğru şekilde yansıtan en mükemmel formül olarak kabul edilir. Modern dünyadaki Azerbaycan ve Türk topluluklarının asıl görevi, bu formüle dayanarak halklarımızın yararına karşılıklı işbirliğini daha da genişletmektir.
Azerbaycan Devleti, devlet kurumları ve STK’ları tarafından Türk kökenli halkların birliği için çok sayıda proje yürütülmektedir. Özellikle, Haydar Aliyev Vakfı tarafından ortak projelerin düzenlenmesi, ortak kültürel değerlerin paylaşımını teşvik eden etkinliklerin düzenlenmesi de Türk Dünyası’nın birliğine hizmet etmektedir. Türk Dünyası Yazarlar ve Sanatçılar Vakfı (TÜRKSAV), 2011 yılında 15. Türk Dünyası Hizmet Ödülü'nü, Vakıf Başkanı, UNESCO ve ISESCO İyi Niyet Elçisi ve Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Başkan Yardımcısı Sayın Mehriban Aliyeva’ya verilmesi bunu bir kez daha göstermektedir. Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı seçilmesinin ardından, Ulu Önderin stratejisini başarıyla yürüten Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, ard arda Türk devletlerine; Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan, Türkiye ve Türkmenistan’a resmi ziyaretlerde bulunarak Türk Devletleri’nin ve halklarının birliğine yeni bir nefes getirmiştir.
Devlet Başkanının özellikle Kazakistan, Özbekistan ve Türkiye’ye yapılan düzenli resmi ziyaretleri, tüm alanlarda olduğu gibi İlham Aliyev’in bu alandaki politik enerjisini de ortaya koymakta ve Türk devletleri arasındaki karşılıklı ilişkilerin genişlemesi, Türk Devletleri’nin dünyada hakettiği yeri alması için bütün adımları atmaktadır.
Burada, Eylül 2018'de, Türk Konseyi’nin Kırgızistan'daki VI. Zirvesi'nde, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan'ın bir fikrini hatırlatmak uygun olacaktır: “Nahçivan Anlaşması ile 2009 yılında kurduğumuz Türk Konseyi'nin geçtiğimiz süreçte güçlendiğini görüyoruz. Kuşkusuz, bu süreçte Türk Dünyası’nın Aksakalı Nazarbayev ve Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı kardeşim İlham Aliyev'in bu sürece büyük katkıları var.”
Devlet başkanları düzeyinde dostane ilişkiler ülkeler ve halklar arasındaki mevcut bağları daha da güçlendirmekte ve her alanda ortak faaliyetleri teşvik etmektedir. Örnek olarak, Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in Eylül 2006’da Antalya’da Türk Dili Konuşan Devletlerin ve Toplulukların Dostluk, Kardeşlik ve İşbirliği Kongresi’nde önerdiği tekliflere esasen Türkiye ve Azerbaycan diaspora teşkilatlarının yöneticileri 9 Mart 2013 tarihinde Bakü’de bir araya geldi. 21 Haziran’da ise Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi’nin ilk Diaspora Örgütleri I. Forumu yapıldı. Forumda Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye'nin diaspora temsilcileri ile birlikte devlet ve hükümet temsilcileri, sivil toplum kuruluşları, bilim, kültür ve diğer yaratıcı organizasyonları temsilcileri yer aldı.
Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi 3. Zirvesi'nde Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, "Bizim ülkelerimizin potansiyeli, ortak faaliyeti İşbirliği Konseyi gibi önemli bir platormda işbirliği yapma imkanımız vardır. Biz tüm bu tür olumlu eğilimleri güçlendirmeliyiz. Bu zirvenin bu eylemlere hizmet edeceğini ve zirvenin çok iyi sonuçlar vereceğini düşünüyorum.”
Yurtdışında yaşayan soydaşlarımızla ilgili devlet politikasını hayata geçiren merkezi yürütme organı olan Diaspora Devlet Komitesi, Sayın Cumhurbaşkanının belirlediği görevler doğrultusunda, Türk Dünyası’nın diasporası faaliyetlerinin koordinasyonu ve Türk Dünyası’nın birleşik bir diasporası hareketinin oluşturulması için çalışmaktadır.
Azerbaycan Cumhuriyeti Diaspora Devlet Komitesi, Kazakistan Cumhuriyeti Vatandaş Fonu ve Türkiye Cumhuriyeti Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı arasında Diaspora Politikalarına İlişkin Mutabakat Muhtırası imzalandı. Aynı zamanda, Türk Dünyası’nda güncel ve önemli haberleri ileTürk ve Azerbaycan diasporasının faaliyetleri hakkında bilgi içeren “Türkiye-Azerbaycan” Dergisi de yayın hayatına başladı. Dergi, Devlet Komitesi’nin desteğiyle üç ayda bir Türkiye Türkçesi’nde yayınlanmaktadır. 1000 adet basılan dergi kamu kuruluşlarına ve özel sektöre, Türkiye'deki diaspora kuruluşlarına, Azerbaycan'a ve dünyadaki çeşitli ülkelere ücretsiz olarak dağıtılmaktadır. Bunların hepsi, Türkçe konuşan diasporayı birleştirmeye hizmet ediyor ve diğer Türkçe konuşan ülkelerle benzer deneyimleri paylaşması bekleniyor.
Genel olarak, Devlet Komitesi olarak, devlet politikamıza ve devlet başkanının talimatlarına uygun olarak, dünya Azerbaycanlılarını birbirine bağlamak ve Türk Dünyası’nın birliğini güçlendirmek için mümkün olan her şeyi yapıyoruz ve bu çalışmalarımızı da istikrarlı bir şekilde sürdüreceğiz.
Ankara’da Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi’nde diaspora konularından sorumlu devlet organları ve örgütleri başkanlarının 3. toplantısında Azerbaycan Devlet Diaspora Komitesi’nin teşebbüsü ile elde edilen mutabakat çerçevesinde hayata geçirilen faaliyetler bunun bariz neticesidir. Türkiye'de 8 Kasım 2018 tarihinde yapılan toplantıda, Türkiye ve Azerbaycan'ın diaspora alanında sahip oldukları deneyimi, 2018-2019'da Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan ve Kırgızistan'ın ilgili yapılarının temsilcilerinin katılımıyla, Türk Keneşi üyeleri arasında tecrübe değişimi programı çerçevesinde seminerlerin düzenlenmesi ve uluslararası bir gençlik kampının Kazakistan’da kurulması üye ülkeler tarafından oybirliğiyle kabul edildi..
Ayrıca, 2019 yılında, Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan ve Kırgızistan diaspora teşkilatları arasında birlik ve dayanışma duygularının artırılması amacıyla diaspora ve STK temsilcileri için Türkiye tarafının organisazyonu ile Almanya’da, Azerbaycan’ın organizasynu ile Amerika Birleşik Devletleri'nde yapılması için anlaşmaya varıldı.
Ankara'da yapılan 3. toplantının ardından 8 Şubat 2019'da Bakü'de bir tecrübe değişim programı açıldı. Toplantıya Diaspora Devlet Komitesi temsilcileri, Türkiye, Kazakistan ve Kırgızistan ilgili kurumları, bu ülkelerin Azerbaycan Büyükelçileri ve diğer konuklar katıldı. Toplantıda alınacak tecrübe alışverişinin etkinliğini artırmak için fikir ve önerilerin yapıldığı özel önlemler tartışılmıştır.
Türkçe Konuşan Diasporalar için Birinci Kapasite Geliştirme Eğitim Programı'nın bir sonraki etkinliği 27 Mart 2019'da Almanya'da yapıldı. Eğitim programının temel amacı, Türkçe konuşan ülkelerin diasporası arasındaki etkileşimi güçlendirmek ve ortak çalışmalar yapmaktır.
28 Eylül 2019'da, Diaspora Devlet Komitesi tarafından Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi - Kapasite Geliştirme Programı ABD'de düzenlendi. ABD’de yapılan eğitim programları da I. Kapasite Geliştirme Eğitim Programının bir parçası olarak hayata geçirilmiştir.
Devlet Komitesi tarafından düzenlenen program çerçevesinde, Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi üye devletlerin diaspora organizasyonlarının sunumu yapıldı. Bütün dünyada Türkçe konuşan diasporaların bir raya getirilmeleri konuları görüşülmüştür..
Bugün dünyada milyonlarca Türkçe konuşan diasporanın varlığı, onların özellikle de Amerika Birleşik Devletleri gibi lobiciliğin çok önemli olduğu bir ülkede daha büyük projeler uygulama fırsatına sahipler. Gelecekteki işbirliğini daha da güçlendirmek ve Ortak Türk Diasporasının oluşumunu desteklemek amacıyla, Devlet Devlet Komitesi'nin farklı ülkelerde açılan geleneksel yaz kamplarının ve hafta sonu okullarının önemi özellikle vurgulanmıştır. Etkinlikte, Türk dili konuşan ülkelerin diasporası gençlerinin ortak kamplarının organizasyonu konusundaki önerisi memnuniyetle karşılanmıştır.
Diaspora Komitesi tarafından “Türk Dünyası Diasporalarının Gelişimine Dair Stratejik Bir Yol Haritası” hazırlanmış ve bu yol haritası ile uyumlu olarak gelecekteki faaliyetlerin oluşturulması için ön mutabakat sağlanmıştır.
Dünya Azerbaycanlıları Ağı'nın kurulmasını stratejik bir hedef olarak belirleyen Devlet Komitesi, artık ortak Türk diaspora ağı kurulması yönünde adımlar atmaktadır. Modern dünyada, ikili yaklaşımlar hakim olmakla birlikte, Türk düşmanlarının büyük hülyalarla yaşadığı, kirli planlar kurduğu bir zamanda Karabağ gerçeklerinin ve topraklarımızın işgali hakkındaki bilgilerin daha da tutarlı ve yüksek sesle ifade edilmesi çok önemlidir. Ortak Türk diasporası hareketinin oluşumunun en kısa zamanda başarılı olacağı ve neticesini vereceği ümit edilmektedir.
Ortak Türk Diasporası’nın kurulması artık içinde bulunduğumuz zamanın talebidir. Çünkü, Cumhurbaşkanımız Sayın İlham Aliyev'in belirttiği gibi; “Bizim esas birleştirici temel faktörümüz birliğimizdir, etnik köklerimizdir, ortak tarihimiz, ve kültürümüzdür. Bugün bizi güçlendiren temel faktörler bunlardır.”
Fuad Muradov
Azerbaycan Cumhuriyeti
Devlet Diaspora Komitesi Başkanı
