Türkiye ile Asya ve Türk Cumhuriyetleri’ni birbirine bağlaması planlanan Zengezur Koridorunun açılmasına çok az bir süre kaldı.
Zengezur bir zamanlar Türk nüfusun yaşadığı bir Azerbaycan toprağı olmasına rağmen 1920’li yıllarda SSCB tarafından Ermenistan’a bağlandı. Ermenistan’a bağlanması sonucunda ise, Azerbaycan Nahçıvan ile kara bağlantısını kaybetti.
2020 yılında yapılan, 44 günlük savaşın sonucunda Karabağ zaferi elde edildi. Karabağ zaferi ardından gündeme gelen ve Azerbaycan ile Ermenistan arasında imzalanan anlaşmanın 9.maddesine göre; Azerbaycan ve Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti arasında bağlantı kuran Zengezur koridoru tamamlandı.
Ne Zaman Açılacak?
Türkiye, yeni yol ve bağlantıların açılmasının olumlu etkileri olacağından hareketle Azerbaycan'ın batı bölgelerinde ülke ile birlikte yoğun bir inşaa faaliyeti sürdürüyor. Hattın bu yıl açılması planlanıyor. Koridorun fonksiyonel hâle gelmesiyle Güney Kafkasya'da ekonomik işbirliği tesis edilebilecek.
Hedef, 15 Milyar Dolarlık Ticaret
Bu yıl açılması planlanan hattın bitişiyle beraber, sınırsız ticaret dönemi başlayacak. Koridorun fonksiyonel hâle gelmesiyle Güney Kafkasya'da ekonomik iş birliği tesis edilebilecek. Orta Asya Türk Cumhuriyetlerine doğrudan ulaşımı sağlayacak olan koridorun gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) toplamı 1,1 trilyon dolardır. Türkiye ve Azerbaycan’ın ticaret hacmi ise 4,5 milyar dolar civarlarındadır. Koridorun hedefi, 15 milyar dolarlık ticaretin yapılması yönündedir.
Zengezur, Kritik Bir Alternatif Güzergâh
Çin’in Tarihi İpek Yolu’nu yeniden canlandırması amacıyla hayata geçirdiği “Bir Kuşak Bir Yol” projesi açısından da önem taşıyan Zengezur Koridorunun, kritik bir alternatif güzergâh olacağı düşünülüyor. Koridorla Orta Asya Türk Cumhuriyetlerine kesintisiz olarak karadan ulaşım sağlanabilecek. Türk Cumhuriyetlerini birbirine bağlayacak olan bu koridor ile Gürcistan ve İran üzerinden yapılan geçişler ve buradaki kısıtlamalar son bulacak.
Azerbaycan Uluslararası Ticarette Yeni Odak Ülke
Karabağ zaferi ardından odak ülke haline gelen Azerbaycan’ın ticari ilişkileri artmaya başladı. Azerbaycan ile çok sayıda proje ve iş birliği gündemde. Birçok Sivil Toplum Kuruluşu da bu alandaki organizasyon ve iş birliklerine ağırlık verdi. Uluslararası İş Birliği Platformu (UİP) kurucusu Cengiz Özgencil; 13. Boğaziçi Zirvesi’nde Azerbaycan’ı hedef ülke yapmak istediklerini söyledi. Ayrıca Özgencil, “Azerbaycan uluslararası ticarette yeni bir lige doğru ilerliyor. Hem Türkiye hem de dünya ile çok daha güçlü ticari ilişkileri var. Turan Yolu2nun da devreye girmesi ile sınırsız bir ticaret dönemine geçmiş olacağız.” Sözlerini söyledi. Bu yıl 50 ülkeden iş ve devlet insanını İstanbul’da ağırlayacaklarını ifade eden Özgencil, “Bugüne kadar yabancı ülkelerden cumhurbaşkanı, başbakan, bakan, prens ve prenses düzeyinde kıymetli misafirleri ağırladık.” dedi.
Zengezur Koridoru Avantajlı ve Güvenli
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığından yapılan açıklamaya göre, Bakan Adil Karaismailoğlu, Bakü'de düzenlenen Türkiye-Azerbaycan-Kazakistan Dışişleri ve Ulaştırma Bakanları Toplantısı'na katıldı. Yapılan üçlü zirvede, uluslararası taşımacılıkta Orta Koridor'da kapasite artışı ve verimliliği artırmak için Türkiye, Azerbaycan ve Kazakistan çalışma grubu, Türkiye'nin önerisiyle imzalanan protokolle kuruldu.
Karaismailoğlu toplantıda; "Çin'den Avrupa'ya doğru yola çıkan bir yük treni, Orta Koridor ve Türkiye'yi tercih etmesi halinde 7 bin kilometreyi 12 günde kat ediyor. Aynı trenin Rusya Kuzey Ticaret Yolu'nu tercih etmesi halinde 10 bin kilometrelik bir mesafe ve en az 15 günlük seyir süresi söz konusu. Güney Koridor'u tercih etmesi durumunda ise gemiyle Süveyş Kanalı üzerinden 20 bin kilometre seyrederek ancak 45 ile 60 günde Avrupa'ya ulaşabiliyor. Bu rakamlar bile Orta Koridor'un küresel ticarette, Asya ve Avrupa arasında ne kadar avantajlı ve güvenli olduğunu gözler önüne seriyor." ifadelerini kullandı.
Zengezur, Türkiye-Azerbaycan-Türkmenistan İş Birliği İle Güçlenecek
Türkmenistan'ın başkenti Aşkabat'ta düzenlenen, "Uluslararası ulaşım ve transit koridorları: Ara bağlantı ve gelişim" konferansına, ulaşım ve lojistik sektöründen yaklaşık 170 yabancı ve 87 yerli temsilcinin katıldı.
Konferansa çevrim içi bağlanan Uluslararası Nakliyeciler Derneği İcra Kurulu Başkanı Alper Özel, Zengezur Koridoru'nun Türkiye-Azerbaycan-Türkmenistan iş birliği ile güçlendirileceğini ifade etti. Özel, Hazar Uluslararası Doğu-Batı Zengezur Koridoru'nun güçlendirilmesi için yol haritasından bahsederek, Orta Asya'daki ticaret ve ulaştırma alanlarında Kuşak ve Yol Projesi'nin rekabet gücü ile desteklenmesi ve Türk topluluğunun daha iyi entegre olması gerektiğini belirtti.
En Kritik İş Ortağı Türkiye
Azerbaycan bugüne kadar petrol ve doğal gaz odaklı bir ekonomiye sahip olsa da dünyada fosil yakıtların biteceği döneme hazırlık yapıyor. Dolayısıyla tarım ve sanayide teşvikleri artırarak petrol sonrası döneme hazırlanıyor. Bu dönemde en kritik iş ortağını Türkiye olarak görüyor. Bu anlamda Karabağ’ın kurtarılması hem Türkiye hem Azerbaycan için kritik ticaret ortaklığının kapısını açacak en önemli etken oldu. Zengezur Koridorunun açılması ile hem Türkiye, Orta Asya’ya doğrudan ulaşabilecek hem de iki kardeş ülkeye bölgede avantaj sağlayacak.
Azerbaycan'ın önümüzdeki 30 yıla hazırlandığını anlatan Avni Demirci, “Tarımda çok ciddi hibeler var. Topraklar verimli ve büyük, toplu araziler var. Azerbaycan; buraya sadece ürün satmaya gelmeyin, üretmeye de gelin diyor. Montaj anlamında tesisler de kurulabilir. Azerbaycan petrol sonrası döneme hazırlık yapıyor. 2015 sonrası devletin üretime ve ihracata yönelik teşvik sistemleri çalışmaya başladı. Beşeri sermaye anlamında da nüfus var. O yüzden sanayileşme hamlesini kaldıracak beşeri sermaye var. Bir süre sonra da dışarıdaki Azerbaycan vatandaşları orada çalışmak yerine burada çalışabilir. Bir süre sonra emek maliyeti artsa da enerji sübvansiyonu ile bu dengeleyebilecek güçte.” ifadelerini kullandı.
İran, Zengezur’dan Rahatsız
Karabağ Savaşında da açık bir şekilde Ermenistan’ı destekleyen İran, Türkiye ve Azerbaycan aleyhine söylem ve tutumlarına devam ediyor. Son olarak, Turan Yolu olarak da bilinen Zengezur Koridorundan rahatsız olan İran, Türkiye’nin ve Azerbaycan ve Kafkaslara karayolu ile bağlanmasına karşı. İran adına nükleer müzakerelere katılan elçiler arasında yer alan Ebulfezl Zuhtevend, koridorla tehdit edilmek istenen ülkenin İran olduğunu işaret ederek, koridorun amacının İran'ın Kafkaslar’la bağlantısının kesilmek istendiğini öne sürdü. Zuhtevend'e ait olduğu belirtilen bir ses kaydında, Türkiye ve Azerbaycan hakkında skandal ifadeler kullanıldı.
Nahçıvan Bizim Aşil Topuğumuzdur
İki kardeş ülke Türkiye ve Azerbaycan’a yönelik skandal sözlerin yer aldığı ses kaydında ilginç ifadeler dikkat çekti. Zuhtevend, “Türkiye ile stratejik müttefikliği, hatta stratejik ortaklığı düşünemeyiz. Güney Kafkasya bizim uygarlık alanımızdır. Kuzey ve Güney Osetya halkı İran kökenlidir. Azerbaycan korkunç bir fenomen ve bizim için potansiyel bir tehdittir. Nahcivan tamamen İran’a ilhak edilmeli. Nahcivan bizim Aşil topuğumuzdur. Ermeniler İran’ın müttefikidir. Tarih boyunca hep böyle olmuş. Azerbaycan diye bir yer yoktur. Bunlar (Azerbaycanlılar) gerçekten İranlı Azerilerdir. Azerbaycan yeniden İran’a ilhak edilmeli. İlhak edilmediği sürece bir kanser hücresi gibi İran’ın başına bela olacaktır.” şeklinde devam eden iddialı ve büyük cümleler kurmuştur. Bu cümleler aslında İran’ın, Türkiye ve Azerbaycan hakkındaki düşüncelerinin bir dışa vurumu olarak görülebilir.
Ermenistan Yanlısı Politikanın İtirafı
Tebriz Araştırmaları Enstitüsü (TEBAREN) Başkanı M. Rıza Heyet, Zuhtevend’in sözlerinin açıkça bir itiraf olduğunu belirtti. Zuhtevendi’nin İran’da önemli görevlerde bulunmasına ve İran Dini Lideri Hameyni’ye yakın bir isim olmasına dikkat çeken Heyet, bu sözlerin aslında İran'ın yenilgisinin ve Karabağ konusunda izlediği Ermenistan yanlısı politikanın itirafı gibi olduğu görüşünü savundu. Bu ses kaydının aynı zamanda İran'ın müstakbel Türk politikasının da ipuçlarını verdiğini söyleyen Rıza Heyet, böylesi bir durumun İran'ı bölge için açık tehlike yaptığını vurguladı.
