İki kardeşi Azerbaycan ve Türkiye’yi çelik bağlarla birbirine bağlayan, hem bölgede hem uluslararası arenada yüzümüze güldüren yeni İpekyolu Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı - TANAP Anadolu’da 20 ili geçerek Avrupa’ya bağlandı.
Ardahan'ın Posof ilçesinden Türkiye'ye giriş yapan ve 20 il, 67 ilçe ile 600 köyden geçtikten sonra Edirne'nin İpsala ilçesinden Avrupa'ya bağlanan bin 850 kilometrelik boru hattı 2019 yılının Kasım ayı itibariyle tamamlandı.
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ev sahipliğinde, Edirne’nin İpsala ilçesindeki MS-4 Ölçüm İstasyonu’nda gerçekleştirilen, Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in teşrif ettiği törene, Bosna Hersek Cumhurbaşkanlığı Konseyi üyesi Şefik Caferoviç, Gürcistan Başbakanı Giorgi Gakharia, Türkiye, Katar, Kuzey Makedonya ve Bulgaristan’dan bakanlar, İtalya, Yunanistan, Bosna Hersek, Sırbistan ve Avrupa Birliği’nden temsilciler, SOCAR Başkanı ve TANAP Yönetim Kurulu Başkanı Rövnag Abdullayev, BP ve BOTAŞ’tan oluşan proje ortaklarının üst düzey yöneticileri ve Güney Gaz Koridoru’nu oluşturan ülkelerin sektör temsilcileri de katıldı.
Törende konuşan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, TANAP'ın, Azerbaycan'dan Avrupa'ya uzanan 3 bin 500 kilometrelik enerji koridorunun en önemli parçası olduğunu belirtti. Her aşaması sabırla, dirayetle Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan'ın ortak gayretiyle 7,5 senelik uzun ve meşakkatli bir sürecin başarıyla taçlandırıldığını ifade eden Erdoğan, "Her şeyden önce TANAP, Azerbaycan, Gürcistan, Türkiye güzergahından Avrupa'ya TAP (Trans Adriyatik Doğal Gaz Boru Hattı) hattına bağlanıyor, devamıyla da Bulgaristan, Yunanistan, Makedonya, Arnavutluk, Sırbistan, Bosna Hersek güzergahındaki ülkeler de buradan istifade ediyor. Bütün bu adımları atarken, bunun bir bölgesel proje olduğunu, bir barış projesi olduğunu da özellikle vurgulamam lazım." diye konuştu.
“TANAP her şeyden önce ülkelerimiz arasındaki köklü dostluğun sembolüdür”
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Gürcistan üzerinden Anadolu'ya giriş yapılırken Gürcistan'ın gayretlerinin inkar edilemeyeceğine işaret ederek, şunları söyledi: "Bu, bir dayanışma ve bu dayanışmanın adı da barış. Bu proje her şeyden önce ülkelerimiz arasındaki köklü dostluğun sembolüdür. TANAP bu aşamaya Türkiye ve Azerbaycan'ın karşılıklı güvene dayalı ilişkileri sayesinde gelebilmiştir. Projenin başarısında ayrıca üretici, transit ve tüketici ülkeler ile projede pay sahibi olan şirketler arasındaki uyum da kilit rol oynamıştır." dedi.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ise, Türkiye’de bulunmaktan duyduğu memnuniyeti dile getirmesinin ardından "Bugün tarihi bir gündür. Umarım TANAP'ın ömrü uzun olacak, Türkiye-Azerbaycan ve diğer komşu halklara faydası olacak. Bugüne kadar Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattıyla Türkiye ve dünya pazarlarına 450 milyon tondan çok Azerbaycan ve başka devletlerin petrolü nakledilmiştir. Bunun 400 milyondan fazlasını Azerbaycan, 27 milyon ton Türkmenistan, 12 milyon ton Kazakistan, 7 milyon ton Rusya petrolü teşkil ediyor." dedi.
TANAP'ın Güney Gaz Koridoru Projesi'nin parçası olduğuna, bu projelerin hayata geçirilmesinin Türkiye ve Azerbaycan'ın siyasi iradesinin neticesi olduğuna işaret eden Aliyev, "Bugün güney gaz koridoru özünde 7 ülkenin birleştiği uluslararası bir iş birliği projesidir." değerlendirmesinde bulundu.
Aliyev, söz konusu projenin, ülkeler arasında köprüler oluşturacağını ifade etti. Projenin, daha büyük anlaşmalara yol açacağını belirten Aliyev, 3'ü AB üyesi olan 7 ülkenin bundan sonra uzun yıllar birlikte çalışacağını ve bunun faydasını göreceklerini dile getirdi. Aliyev, "Bu proje iş birliği getirir, istikrar getirir, uzun müddetli anlaşma getirir. Bu projelere sadece enerji projeleri gibi bakmak doğru olmaz. Şunu bildirmeliyim ki, bizim enerji projelerimiz diğer projelere yol açtı." ifadesini kullandı.
Türkiye-Azerbaycan dostluğu ve kardeşliğinin günden güne daha da geliştiğine vurgu yapan Aliyev, bugün dünya genelinde Türkiye ve Azerbaycan kadar birbirine yakın başka ülkeler tanımadığını kaydetti.
"Türkiye'nin gücü bizim gücümüzdür"
Türkiye ve liderinin, gelişmeyi ve istikrarı sağladığını, buna kendilerinin de sevindiğini ifade eden Aliyev, "Çünkü Türkiye'nin gücü bizim gücümüzdür. Türkiye’nin gururu bizim gururumuzdur. Biz birlikte bundan sonra da iki kardeş ülke olarak kol kola ileriye gideceğiz. Bizim önümüzdeki bütün ufuklar açıktır. Hayata geçirdiğimiz bu dev projeler bizim gücümüzü gösteriyor ve artmasını sağlıyor. İktisadi güç de sonuçta siyasi güce çevrilir." diye konuştu.
“Bir tasarım ve mühendislik harikası”
Uzmanlar tarafından “bir tasarım ve mühendislik harikası” olarak değerlendirilen Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi, TANAP projesinin amacı, Azerbaycan’ın Hazar Denizi’ndeki Şah Deniz 2 Gaz Sahası ve Hazar Denizi’nin güneyindeki diğer sahalarda üretilen doğal gazın öncelikle Türkiye’ye, ardından Avrupa’ya taşınmasıdır. TANAP, Güney Kafkasya Boru Hattı (SCP) ve Trans-Adriyatik Boru Hattı (TAP) ile birleşerek Güney Doğal Gaz Koridorunu oluşturmaktadır. Avrupa ülkelerine doğal gaz aktaracak olan TAP Doğal Gaz Boru Hattı’na bağlanacaktır. Proje kapsamında Türkiye sınırları içerisinde biri Eskişehir ve diğeri Trakya’da olmak üzere, ulusal doğal gaz iletim şebekesine bağlantı için iki çıkış noktası yer almaktadır. TANAP Doğal Gaz Boru Hattı sistemi; 19 kilometresi Marmara Deniz geçişi olmak üzere toplam 1850 km ana hat ile Türkiye içerisindeki çıkış noktalarına olan bağlantı hatlarının işletmesinde kullanılmak üzere yer üstü tesislerinden oluşmaktadır.
Adım adım TANAP
Güney Gaz Koridoru’nun en önemli halkası TANAP’ın hukuki altyapısının temelleri 2012 yılında atıldı. Projenin nihai yatırım kararı 2013 yılında alınmıştır. 2015 yılında Azerbaycan ve Türkiye Cumhuriyet’inin Cumhurbaşkanları Sayın İlham Aliyev ve Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın teşrifleriyle Kars’ta gerçekleştirilen temel atma töreninin ardından inşaat faaliyetleri başladı. İlk aşamada yıllık 6 milyar metreküp gazı Türkiye’ye, 10 milyar metreküp gazı Avrupa'ya taşıyacak olan Güney Gaz Koridoru'nun ana omurgasını oluşturan TANAP Projesi'nin açılışı 2018 Haziran'da gerçekleştirilmiştir. Eskişehir’deki çıkış noktasında Türkiye’ye ilk ticari gaz akışı 30 Haziran 2018’de başladı. Azerbaycan Şah Deniz İkinci Fazından üretilen gazın Türkiye'ye arzı başlatılmış olup Ekim 2019 sonu itibarıyla yaklaşık 3 milyar 180 milyon metreküp gaz sevkiyatı gerçekleşmişti.
TANAP'ın Avrupa'ya gaz arz edecek Eskişehir’den Türkiye-Yunanistan sınırına kadar olan ikinci fazı da 2019 Haziran sonunda başarıyla tamamlandı. 30 Kasım 2019'da gerçekleştirilen 'TANAP Avrupa Bağlantısı Açılış Töreni' ile Azerbaycan gazı Avrupalı tüketicilerle buluştu. Bundan sonraki hedef Güney Gaz Koridoru'nun Avrupa ayağını oluşturan Trans Adriyatik Gaz Boru Hattı Projesi. Bu projenin de 2020'de ticari işletmeye alınarak akabinde yıllık 10 milyar metreküp Azerbaycan gazının Avrupa'ya arz edilmesine başlanacak.
Türkiye ile Azerbaycan’ın Anadolu’ya atılan imzası
TANAP projesi ve vaat ettiği sinerji, Azerbaycan ve Türkiye’nin birlikte gerçekleştirdikleri ve bölgenin enerji haritasını tamamen değiştirebilecek enerji güzergâhlarına yön verebilecek, değiştirecek nitelikte bir proje olması bakımından büyük önem taşıyor.
TANAP, Azerbaycan’dan Avrupa’ya uzanan 3500 kilometrelik enerji koridorunun aslında temeli niteliğinde. Stratejik açıdan bakılacak olursa, TANAP projesi, Güney Enerji Koridoru’nun en kritik kısmıdır zira TANAP’sız Güney Enerji Koridoru’nu düşünmek mümkün değil.
Projenin stratejik önemini perçinleyen en önemli unsur elbette Türkiye’nin coğrafi konumu ve hinterlandı. Türkiye’nin batısında 560 milyar metreküple dünya gaz talebinin %17’sini oluşturan Avrupa Birliği yer alıyor. Türkiye’nin doğusunda ise dünya gaz rezervlerinin çok önemli bir kısmını elinde bulunduran, başta Azerbaycan olmak üzere Orta Asya ülkeleri, Orta Doğu ve Doğu Akdeniz bölgeleri mevcut. Bu şartlar Türkiye’ye doğal bir köprü vazifesi yüklüyor. Zengin kaynakları Türkiye üzerinden taşımak için geliştirilen en büyük projenin adı ise TANAP.
TANAP, Türkiye’nin enerji güvenliği açısından da oldukça önemli bir hamle. Proje Türkiye’yi bir enerji merkezi haine getirmekle kalmıyor Türkiye ve Azerbaycan ‘ı Avrupa ve Balkanların enerji güvenliğinde de söz sahibi yapıyor. Güney Gaz Koridoru’nun en önemli halkası olan TANAP bölge barışı ve istikrarına da katkı sağlıyor; Hazar Denizi, Türkiye ve AB’yi birbirine daha da yaklaştırıyor. Sunduğu potansiyelle, doğal gaz üreticisi diğer bölge ülkelerine de enerjinin İpek Yolu’ndan yararlanma imkânı sağlıyor. Dünyanın enerji jeopolitiğini yeniden şekillendiriyor.
TANAP'ta ilk adım, Türkiye-Azerbaycan arasında 24 Aralık 2011'de imzalanan mutabakat zaptıyla atıldı. Bu kapsamda Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Petrol Şirketi (SOCAR) tarafından TANAP Doğalgaz İletim AŞ kuruldu. Şirket, TANAP'ın tasarımı, inşaatı ve işletilmesini tamamlamak üzere proje sahibi olarak yetkilendirildi.
Projenin hukuki altyapısı 26 Haziran 2012'de İstanbul'da Türkiye ve Azerbaycan arasında imzalanan hükümetler arası anlaşma ve "Ev Sahibi Hükümet Anlaşması" ile oluşturuldu. Ev Sahibi Hükümet Anlaşması, 10 Eylül 2014'te TBMM tarafından onaylandı.
TANAP hem kaynak hem de transit ülkelere çok boyutlu avantajlar sağlıyor
TANAP sayesinde Azerbaycan doğal gazı, yeni pazarlara açılma imkânı buluyor. Azerbaycan’ın dünya enerji piyasasındaki gücü daha da artıyor. Türkiye; TANAP ve Şah Deniz sahasında sahip olduğu hisselerle artık sadece bir transit ülke olmaktan çıkıyor; üreticiden nihai tüketiciye kadar oluşan değer zincirinin her aşamasında söz sahibi olan bir ülke konumuna geliyor. Türkiye, büyüyen ekonomisiyle birlikte artan enerji ihtiyacını gelecek yıllar boyunca da güvenli bir şekilde karşılama yolunda büyük mesafe kat ediyor. Doğal bir transit koridoru olan Türkiye, TANAP ile bölgesinde enerji koridoru olma hedefine artık çok daha yakın.
TANAP, 1850 km uzunluğu ve 56” çapıyla Türkiye, Ortadoğu ve Avrupa’nın en uzun ve en büyük çaplı doğal gaz boru hattı. Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı, ilk aşamada yılda 16 milyar metreküp doğal gaz taşıyacak.
TANAP’la taşınacak doğal gazın 6 milyar metreküplük bölümü Türkiye’de kullanılacak, 10 milyar metreküpü Avrupa’ya aktarılacak. Hattın taşıma kapasitesinin ilave yatırımlarla önce 24 milyar metreküpe, ardından da 31 milyar metreküpe çıkarılması hedefleniyor.
TANAP’ın hissedarları SOCAR ve Azerbaycan Cumhuriyeti Ekonomi Bakanlığı'nın ortak girişimi olan Güney Gaz Koridoru AŞ (SGC – \%51), BOTAŞ (\%30), BP (\%12) ve SOCAR Türkiye Enerji A.Ş. (\%7) şirketlerinden oluşuyor.
Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı (TANAP), Azerbaycan’dan Avrupa’ya uzanan 3500 kilometrelik enerji koridorunun temelidir. TANAP, iki kardeş ülke olan Türkiye ile Azerbaycan’ın Anadolu’ya atılan imzasıdır. Bu imza iki kardeş ülkeyi birbirine daha da yakınlaştıracaktır.
