Kazakistan’ın Hazar Denizi kıyısındaki liman kenti Aktau’da Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan ve Gürcistan Dışişleri ile Ulaştırma Bakanlarının ikinci toplantısı yapıldı. Toplantıda, Trans Hazar Uluslararası Ulaşım Güzergahını (Orta Koridor) geliştirmek için 2022-2027 dönemi yol haritası imzalandı.
Toplantıya Türkiye’den Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu, Kazakistan’dan Dışişleri Bakanı Muhtar Tileuberdi, Sanayi ve Altyapı Geliştirme Bakanı Kayırbek Uskenbayev, Azerbaycan’dan Dışişleri Bakanı Ceyhun Bayramov, Dijital Kalkınma ve Ulaştırma Bakanı Raşad Nabiyev, Gürcistan’dan Ekonomi ve Sürdürülebilir Kalkınma Bakanı Levan Davitaşvili, Dışişleri Bakan Yardımcısı Aleksandr Hvtisiaşvili katıldı.
Trans Hazar Koridoru uluslararası ulaşım güzergahının (Orta Koridor) geliştirilmesi için tarafların adımlarının değerlendirildiği toplantı sonrasında Orta Koridorun kapasitesinin 2025’e kadar yılda 10 milyon tona çıkarılması hedefleniyor.
Bakan Çavuşoğlu, Türkiye-Kazakistan-Azerbaycan Ulaştırma ve Dışişleri Bakanları üçlü toplantısının açılışında konuştu. Son dönemde üç gelişmenin jeopolitiği geri getirdiğini belirten Çavuşoğlu, ilk olarak tedarik zincirlerindeki aksamanın sürdürülebilir ulaştırma bağlantılarının önemini gösterdiğini, artık arz güvenliğinin en önemli rekabet unsuru olduğunu vurgulayarak şöyle devam etti:
“İkinci olarak Rusya-Ukrayna Savaşı, küresel gıda ve enerji krizine yol açtı. İstanbul Tahıl Anlaşması öncesinde küresel bir gıda krizi kapıdaydı. Üçüncü olarak ABD-Çin gerilimi derinleşiyor. Dünyanın en büyük iki ekonomisinin ayrışmasını telafi edecek mekanizmalara ihtiyaç olduğu ortada.”
Çavuşoğlu, ortaya çıkan bu sınamaların fırsatları da beraberinde getirdiğine dikkati çekerek Azerbaycan’ın işgal altındaki topraklarını kurtarmasının, sürdürülebilir arz güvenliği açısından yeni imkanlar sunduğunu belirtti.
“Bu yıl içinde Karabağ’ı dünyaya bağlayan Fuzuli ve Zengilan Havalimanlarının açılışını yaptık. Hazirandaki ilk toplantımızın bildirisinde, Zengezur’un önemini vurgulamıştık.” diyen Çavuşoğlu, bu bölgenin Orta Doğu ile Kafkasları, Asya ile Avrupa’yı birbirine bağlamak açısından stratejik öneme sahip olduğunu söyledi. Çavuşoğlu, Türk Devletleri Teşkilatının (TDT) bir uluslararası teşkilat olarak kurumsallaşmasının kendileri için yeni iş birliği zemini sağladığını vurgulayarak; teşkilat bünyesinde ticari, kültürel, siyasi bütünleşmeyi daha da derinleştireceklerini ve bu kapsamda özellikle ortak alfabe konusundaki çalışmaların önem kazandığının altını çizdi.
Semerkant Zirvesi’nde, KKTC’nin TDT’ye gözlemci üye olmasının, teşkilatın Akdeniz’e erişimini güçlendirdiğine işaret eden Çavuşoğlu, Zirve’de imzaladıkları ulaştırma bağlantılarını güçlendiren anlaşmaların büyük önem taşıdığını söyledi.
10 Mayıs 2022’de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, Kazakistan ziyareti sırasında imzalanan 15 anlaşmadan biri olan ve kısaca ‘Orta Koridor Anlaşması’ olarak anılan anlaşma ile Avrupa-Kafkasya-Orta Asya ve Uzakdoğu arasında taşımanın önemli bir bölümünün Hazar Geçişi-Azerbaycan-Gürcistan-Türkiye üzerinde sağlanacağı öngörülüyor. Bu çerçevede söz konusu anlaşmanın sadece iki ülke arasındaki taşımacılığı değil, Doğu-Batı Koridoru üzerinde Trans-Asya Orta Koridorunun etkinliğinin artırılmasına ve özellikle de denizlere kıyısı olmayan Orta Asya ülkelerinin ticaret potansiyelinin bu bölgeye kaydırılmasına katkı sağlayacağı vurgulanıyor.
Bu arada, Türkiye’nin Orta Koridora verdiği önemin bir başka göstergesi olarak, 27 Haziran 2022 tarihinde Bakü’de düzenlenen Türkiye-Azerbaycan-Kazakistan Dışişleri ve Ulaştırma Bakanları Toplantısı’nda, Orta Koridorda kapasite artışı ve verimliliği arttıracak bir çalışma grubu da Türkiye’nin önerisiyle kurulmuştu.
Orta Koridorun, mesafe ve süre açısından diğer ulaşım koridorları için güçlü bir alternatif olduğu biliniyor. Bakan Karaismailoğlu, Çin’den Avrupa’ya bir yük treninin, Orta Koridor ve Türkiye’yi tercih etmesi halinde, 7 bin kilometreyi 12 günde kat ettiğini, aynı trenin Rusya Kuzey Ticaret Yolu’nu tercih etmesi halinde ise 10 bin kilometrelik mesafe ve en az 15 günlük seyir süresinin söz konusu olduğunu söyledi. Güney Koridorunda ise gemiyle, Süveyş Kanalı üzerinden 20 bin kilometre seyrederek ancak 45 60 gün arasında Avrupa’ya transferler ulaştırılabiliyor. Buna bir de Süveyş Kanalı’nı tıkayan Ever Given adlı geminin karaya oturması ve 6 gün boyunca kanalın kapalı kalması gibi olaylar eklendiğinde yüzlerce gemilik bir bekleme listesi ortaya çıkabiliyor.
Bu gibi nedenlerle Orta Koridorun önemi daha da artmış görünüyor ancak Koridor boyunca aşağıdaki iyileştirmelerin yapılması gerektiği vurgulanıyor:
-Karayolu taşımacılığındaki geçiş ücretlerinin kaldırılması,
-Transit geçişin liberalleştirilmesi,
-Ro-Ro taşıma maliyetlerinin düşürülmesi
-Hazar Deniz taşımacılığının verimliliğinin arttırılması.
Dikkat çekilmesi gereken bir başka nokta da Türkiye’nin Koridorun batı kanadı ile dirsek temasını da paralel şekilde yürütme gayreti. Sürecin Avrupa ayağını Bulgaristan, Sırbistan ve TDT’nin gözlemci üyesi Macaristan oluşturuyor. Proje, Çin tarafından da destekleniyor ve Özbekistan’ın da projeye ilgisi olduğu biliniyor.
